Jak rozpoznawać i rozumieć emocje?
Emocje są jak kompas. Wskazują, co dzieje się w naszym wnętrzu i jak reagujemy na otaczający nas świat. Czasem jednak potrafią nas zaskoczyć, przytłoczyć a nawet sprawić, że czujemy się zagubieni. Zrozumienie własnych uczuć to nie tylko krok ku lepszemu życiu, ale także narzędzie, które pomaga budować zdrowsze relacje, dbać o dobrostan i podejmować mądrzejsze decyzje.
Pokolenie Z i Alfa coraz częściej mówi o terapii w kontekście codziennych spraw, co przełamuje dawną stygmę związaną z korzystaniem z pomocy psychologicznej. Jednak jak podkreśla Ewa Woydyłło w książce “Zakręty życia. Rozmowy o miłości, depresji, nałogach i odnajdywaniu siebie”, samoświadomość emocjonalna to proces, który wymaga czasu i uwagi. Uświadomienie sobie własnych emocji i ich źródeł to podstawa, aby lepiej zrozumieć siebie i poprawić jakość swojego życia. Przydatne może się okazać czym właściwie są emocje.
Emocje różnią się od uczuć tym, że są silniejsze, bardziej intensywne i mają szybszy przebieg. Są także w dużej mierze uwarunkowane genetycznie – pojawiają się nagle i znikają równie szybko. Z kolei uczucia są bardziej trwałe, wynikają z naszych interpretacji emocji i wydarzeń, które nas spotykają, i nie są już tak intensywne. Wiele badań sugeruje, że istnieje ograniczona liczba podstawowych emocji, podczas gdy uczucia mogą być praktycznie nieograniczone1. Choć emocje są uniwersalne, każdy człowiek może je odczuwać w nieco inny sposób, w zależności od swoich doświadczeń i sytuacji życiowych.
Jak rozpoznać emocje?
Marta Niedźwiecka, autorka podcastu “O zmierzchu”, podkreśla, że umiejętność rozpoznawania emocji zaczyna się od uważności na swoje ciało i umysł. W jednym z odcinków mówi o tym jak ważne jest spowolnienie tempa i uważna obserwacja swoich reakcji. Z jej wskazówek wynika, że:
- Obserwacja ciała to klucz. Napięcie mięśni, przyspieszone bicie serca czy ciężar w klatce piersiowej mogą wskazywać na to, co czujesz.
- Nazwij swoje emocje. Zadaj sobie pytanie: „Czy to, co czuję, to złość, strach, smutek czy coś innego?”. Nazwanie emocji sprawia, że stają się mniej abstrakcyjne i łatwiej je oswoić. Pomocne może się okazać Koło emocji Roberta Plutchika.
- Zastanów się nad źródłem emocji. Pomyśl, co mogło wywołać daną reakcję. Czy była to sytuacja, osoba, czy może Twój sposób myślenia?
Zrozumieć emocje – ale jak?
Hania Sywula, autorka książki “W głowie się poprzewracało”, pisze o emocjach z perspektywy osoby, która zmagała się z wyzwaniami zdrowia psychicznego. Wskazuje, że kluczem do zrozumienia emocji jest refleksja i rozmowa. Dzieli się swoimi doświadczeniami, podkreślając że:
- Emocje nie są ani dobre, ani złe. Są reakcjami na to, co dzieje się wokół nas. Nie trzeba ich oceniać, ale warto je zrozumieć.
- Kluczowa jest rozmowa o emocjach. Często dopiero w dialogu – z terapeutą, przyjacielem lub bliską osobą – uświadamiamy sobie, co tak naprawdę czujemy.
- Nie bój się szukać wsparcia. Terapia to nie tylko pomoc w kryzysie, ale także narzędzie do lepszego poznania siebie.
Podsumowując, istnieje kilka strategii, które mogą pomóc w radzeniu sobie z emocjami i uczuciami. Oto pięć podstawowych kroków:
- Akceptacja – Rozpocznij od uznania, co czujesz, bez oceny, czy to przyjemne, czy nieprzyjemne. Ważne jest, aby poznać swój stan emocjonalny i zaakceptować go. Na przykład, możesz powiedzieć sobie: “OK, teraz czuję się źle” – to pierwsza i najważniejsza część procesu.
- Identyfikacja – Kolejnym krokiem jest rozpoznanie, co dokładnie czujesz. Możesz skorzystać z różnych narzędzi, takich jak koła emocji czy mapy uczuć, które pomagają określić, gdzie w ciele odczuwasz daną emocję. Smutek może pojawić się w klatce piersiowej, złość – w rękach, a radość na twarzy. Ważne jest, by zwrócić uwagę na te fizyczne sygnały.
- Analiza emocji – Kiedy już zauważysz emocje, zastanów się jak się przejawiają w twoich myślach, zachowaniu i ciele. Możesz to po prostu uświadomić sobie, powiedzieć na głos lub zapisać: “Czuję się teraz zły, jest mi gorąco i chcę wyjść z tego pokoju”. Zadaj sobie pytanie: Co ta emocja chce mi przekazać? Jakie komunikaty niesie? Czego broni lub o co walczy? Możesz również poczekać na głębszą refleksję, aby wrócić do tego pytania później.
- Wyrażanie emocji – Daj sobie pozwolenie na wyrażenie swoich emocji w sposób, który ci odpowiada, ale nie szkodzi tobie ani innym. Może to być np. medytacja, głębokie oddychanie, spacer, rozmowa z kimś bliskim, pisanie czy po prostu płacz. Tłumienie emocji może prowadzić do ich narastania, więc warto dać im chwilę uwagi i pozwolić na ich swobodny przepływ.
- Odpuść – Uświadom sobie, że emocje są chwilowe i nie definiują ciebie jako osoby. Emocja to tylko reakcja na sytuację, która minie. Zamiast walczyć z emocją, zaakceptuj ją i pozwól sobie na jej odczuwanie. To normalne, że w danej chwili czujesz to, co czujesz. Pamiętaj, emocja to tylko forma informacji – nie musisz jej tłumić ani walczyć z nią.
Staraj się praktykować ten proces każdego dnia. Codziennie zapisuj, co dokładnie czujesz i używaj narzędzi takich jak koła emocji, by zrozumieć, co się dzieje w twoim ciele. Zachęć swoich bliskich, aby również zaczęli zwracać uwagę na to jak się czują i podzielili się tym z tobą.
Gdzie szukać więcej wiedzy na ten temat?
Książki:
- “Zakręty życia. Rozmowy o miłości, depresji, nałogach i odnajdywaniu siebie” – dr Ewa Woydyłło
- “W głowie się poprzewracało” – Hania Sywula
Podcasty:
- “O zmierzchu” – Marta Niedźwiecka
- “Gutral Gada” – dr Aleksandra Gutral
Profile na Instagramie:
- @haniaes - Hania Sywula
- @psycholog_na_insta – Katarzyna Kucewicz
- @panipsycholoszka - Ewa Racławska
Strony internetowe:
- Fundacja „Dajemy Dzieciom Siłę” https://edukacja.fdds.pl
- Fundacja UNAWEZA, ,,Młode Głowy” https://mlodeglowy.pl